«Մենք պետք է թքած ունենանք ցանկացած կառույցի որոշումների վրա, որոնք վերաբերում են Արցախին»

«ԻՄ ՏՊԱՎՈՐՈՒԹՅԱՄԲ ՀԵՂԱՓՈԽԱԿԱՆ ԴԵՊՔԵՐ ՄԵԶԱՆՈՒՄ ՏԵՂԻ ՉԵՆ ՈՒՆԵՆԱ»
«Իրավունք de facto»-ի հարցերին պատասխանում է քաղաքագետ ԼԵՎՈՆ ՄԵԼԻՔ-ՇԱՀՆԱԶԱՐՅԱՆԸ։
-Պարոն Մելիք-Շահնազարյան, անցնող շաբաթվա աշխարհի գլոբալ ուշադրությանն արժանացած Հայաստանում, ըստ Ձեզ, ինչպիսի՞ ամառ ու աշուն են սպասվում:
-Հանդարտ ամառ: Եվ ընդհանրապես, եթե որևէ երկրում պատերազմ չէ, ամառներն օրինաչափորեն քաղաքական չեն լինում, մանավանդ հարավային-տաք երկրներում, ինչպիսին է Հայաստանը: Իմ տպավորությամբ` որևէ արտառոց փոփոխություն, հեղափոխական դեպքեր մեզանում տեղի չեն ունենա:
-Աշնա՞նն էլ:
-Աշնանն էլ:
-Դե, ձմռանն էլ ցուրտ է, պիտի սպասենք եղանակները տաքանան:
-Չէ՜, ձմռան ցուրտը շատ մարդկանց համար իսկական ժամանակն է քաղաքական գործունեություն ծավալելու համար: Եթե չլինի ամերիկա-իրանյան կամ իսրայելա-իրանյան պատերազմ (չեմ ասում, թե նման բան սպասվում է, բայց նախադրյալներ կան), ապա կունենանք կայուն իրավիճակ:
-Ամերիկա-իրանյան «նախադրյալները» կան անչափ վաղուց, ամեն գարնան շեմին ասվում է` հրես, ԱՄՆ-ը կետային հարվածներ կհասցնի Իրանին, հրեն, ԱՄՆ-ի նավատորմիղը մտավ Պարսից ծոց...
-Նավատորմը դեռ այնտեղ է, սակայն ողջ խնդիրն այն է, որ Բուշ-կրտսերի պաշտոնավարման ժամկետն ավարտվում է, և նա չի կարող խնդիրն այդպես առկախ թողած հեռանալ. կամ պետք է հաշտվի Իրանի միջուկային ծրագրի հետագա զարգացման հեռանկարի հետ և կամ փորձի կանխել այն` ուժի կիրառմամբ:
-Տեսակետ կա, որ գլոբալ խաղը վերջին շրջանում փոխվել է, և փորձ է արվում այդ թնջուկը լուծել առավել կոնսենսուսային, պայմանավորվածությունների տրամաբանության շրջանակներում. հիշենք, որ ամերիկյան քաղաքականությունը բավականին նրբագեղ է, որպեսզի կարողանան Իրանին այլոց միջոցով անկյուն քշել:
-Թույլ տվեք չհամաձայնել. ԱՄՆ-ը վերջին տարիներին բացարձակապես հեռու է եղել կոնսենսուսի կիրառումից. հիշենք վերջինս ինչ պայմաններում հարձակվեց և օկուպացրեց Իրաքը:
-Այնուհանդերձ, կայացավ ռուս-ամերիկյան ստվերային պայմանավորվածություն. հիշում եք` Եվգենի Պրիմակովը գնաց Իրաք` համոզելու Սադամին ինչ-ինչ հարցերի մեջ և ընդհանրապես, նույնը` Բալկաններում, հետխորհրդային տարածքներում ռուս-ամերիկյան «տակից» պայմանավորվածությունների տանդեմ միշտ էլ գործել է. դա կարող է Իրանի դեպքում ևս տեղի ունենալ, Դուք բացառո՞ւմ եք:
-Չէ. այդ ամենն այդքան էլ այդպես չէ: Հիշենք, որ ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի հինգ մշտական անդամներից երեքը դեմ էին Իրաքի դեմ ռազմական ուժ կիրառելուն. Ֆրանսիան, Չինաստանը, Ռուսաստանը: Մի՞թե կարծում եք երեքն էլ համաձայն էին արժեզրկել Անվտանգության խորհրդի մշտական անդամի իրենց դերկատարությունը: Հաստատապես ոչ:
-Մի խոսքով, հավանական եք համարում Իրանի նկատմամբ ռազմական ուժի կիրառումը:
-Մասամբ` այո:
-Այդ կոնտեքստում դիտենք ղարաբաղյան խնդիրը. այն, ինչ տեղի է ունենում այսօր Հայաստանում, ներ և արտաքաղաքական առումներով, շաղկապված է այդ խնդրին. ԵԽԽՎ-ի՝ Ադրբեջանին և Հայաստանին առնչվող բանաձևերը նույնպես:
-Թույլ տվեք միանգամից և շատ անկեղծ ասել՝ մենք պետք է թքած ունենանք ցանկացած կառույցի որոշումների վրա, որոնք վերաբերում են Արցախին:
-Որովհետև ԵԽԽՎ-ն «պոլիտբյուրո» չէ՞:
-Ոչ միայն այդ պատճառով, այլև որ եվրոպական կառույցները միակ բանը, որ այսօր անում են, պահանջել-ճնշում գործադրելն է: Արցախն առանց այն էլ չի օգտվում եվրոպական տնտեսական որևէ օգնությունից, և ընդհանրապես որևէ այլ պետության օգնությունից: Արցախն այսօր հենվում է բացառապես իր ներուժի վրա, այնպես որ «կոնտեքստերն» այս պահին մեզ առանձնապես չեն հետաքրքրում:
-Դուք էլ եք, փաստորեն, մտածում Տեր-Պետրոսյանի նման՝ եվրոպական բյուրոկրատներին ցուցանելով, թե որտեղ են ձմեռում հայոց խեցգետինները:
-Ես չգիտեմ, թե Տեր-Պետրոսյանն ի՞նչ է անում, բայց ես ասում եմ՝ այո, Եվրոպան որևէ լծակ Արցախի վրա չունի, ավելի շատ ճնշելու լծակներ ունի Ադրբեջանի վրա. կարող ենք օգտվել: Չնայած դրանցից օգտվելը Եվրոպային ձեռնտու չէ. Եվրոպան տարածաշրջանում խաղաղություն-կայունություն է ուզում:
-Իսկ ինչքանո՞վ եք հնարավոր համարում Ադրբեջանի մուտքը ՆԱՏՕ և ի՞նչ ժամկետներում:
-Ադրբեջանն իսկապես մեծ ձգտում ունի դեպ Հյուսիսատլանտյան դաշինք: Ընդ որում, նա դա անում է շատ ավելի խելացի, քան Վրաստանը: Կարծում եմ մոտ ապագայում, մեկ-երկու տարի անց, Ադրբեջանը կհայտարարվի ՆԱՏՕ-ի թեկնածու-անդամ:
-«Ա Պոլշա՞». իսկ Ռուսաստանը կթողնի՞:
-Գիտե՞ք, Ռուսաստանը, գոնե այսօր, այն երկիրը չէ, որ կարողանա կանխել այդ գործընթացը, նա չունի այդ հնարավորությունները և ստիպված կլինի հաշվի նստել Ադրբեջանի ցանկության հետ:
-Իսկ Իրա՞նը. նա է՞լ հաշվի կնստի Ադրբեջանի ցանկության հետ:
-Իրա՞նը, եկեք հետևենք Իրանի շուրջ առաջիկա զարգացումներին, որովհետև ես չեմ կարծում, թե Իրանն այսօր ապահով պետություն է և կարող է ինչ-ինչ քայլեր կատարել. Իրանը շատ զգույշ երկիր է և կարողանում է սպասել, ժամանակ ձգել. ամեն պետություն չէ, որ ընդունակ է դրան, իրանական քաղաքակրթությունն այդ առումով մեծ ձեռքբերումներ ունի: Չնայած, իհարկե, Իրանն ամեն ինչ անելու է, որպեսզի խանգարի Ադրբեջանի՝ ՆԱՏՕ-ին անդամակցումը:
-Անգամ ամենածայրահեղ քայլերի՞ գնով. հիշո՞ւմ եք` ինչ-որ առիթով Ահմադինեժադն ասաց, որ կհրթիռակոծի այն երկրները, որոնք տարածք կտրամադրեն ԱՄՆ-ին` իր վրա հարձակվելու համար:
-Ես նման բան չեմ պնդում, սակայն Պենտագոնում նման ծրագրեր-հաշվարկներ, այո, կան. այն է՝ եթե ուժ կիրառվի հնարավոր ինչ զարգացումներ կլինեն. կա ծրագիր, որը հնարավոր է համարում, որ Իրանը կհարվածի Ադրբեջանին:
-Բա մենք ի՞նչ ենք անում էդ ժամանակ:
-Եթե մենք կարողանանք շարունակել այն քաղաքականությունը, որը վարել ենք մինչ օրս, ապա կկարողանանք պահպանել ստատուս-քվոն` հօգուտ մեզ:
-Իսկ ինչպե՞ս եք գնահատում Սերժ Սարգսյանի այցը Ռուսաստան:
-Ճանաչողական այց էր:
-Մի՞թե. ես էլ ասում եմ` ինչո՞ւ էր պարոն Մեդվեդևը ծանոթացնում պարոն Լևիտինին Սերժ Սարգսյանի հետ: Իսկ եթե լուրջ՝ ի՞նչ կար այցի «տակ»:
-Գիտե՞ք, ասել, որ երկու նոր նախագահներն էլ միանշանակ լինելու են ժառանգորդն այն քաղաքականության, որը վարվում էր նրանց նախորդների կողմից, ստույգ չի լինի. պետք է զգուշանալ: Եկեք հիշենք` Ելցինը Պուտինի ձեռքից բռնած բերեց-նստեցրեց նախագահի աթոռին, իսկ Պուտինը սկսեց վարել բոլորովին այլ քաղաքականություն, որը չէր համապատասխանում Ելցինի քաղաքականությանը: Այսօր Պուտինը բռնեց Մեդվեդևի ձեռքից, բերեց-նստեցրեց աթոռին. կարո՞ղ ենք համոզված լինել, որ Մեդվեդևը շարունակելու է նույն քաղաքականությունը:
-Պուտինն այդքանը չէ՞ր հաշվել:
-Ասվում է. խորհուրդ մարդկանց` կամք Աստծո: Շարունակեմ. կարող է այլ քաղաքականություն վարել նաև Սերժ Սարգսյանը:
-Ուզում եք ասել` մենք էլ կմտնե՞նք ՆԱՏՕ. մանավանդ երբ ողջ տարածաշրջանը գրեթե այդ անվտանգության համակարգ է գնում:
-Ես չեմ կարծում, որ Հայաստանն անդամակցի որևէ կառույցի, որի ընդհանուր մտածելակերպը, մենթալիտետը հակասում է հայ ժողովրդի մենթալիտետին, ապրելակերպին:
-Օրինակ` Սերժ Սարգսյանը 2003-ին այլ մենթալիտետ ուներ, հիմա` բոլորվին այլ: Ի դեպ, ի՞նչ եք կարծում. կփոփոխվի՞ Ռ. Քոչարյանի մենթալիտետը: Չէ. հասկանալի ձևակերպեմ հարցս. «մոտ օրերս» նա կվերադառնա՞:
-Գիտե՞ք, չեմ կարծում, որ Քոչարյանը վերադառնա, իսկ եթե վերադառնա, ոչ երբեք երկրի ղեկին:
-Ինչո՞ւ, որովհետև համալսարանական հանդիպումներից մեկի ժամանակ ասաց, որ երբ զգում ես մեքենայի ղեկին փորձված վարորդ չի նստած, «մեքենան էլ յուղ է վառում», քեզ ապահով չե՞ս զգում։ Դրա՞ համար:
-Եթե անհրաժեշտություն զգացվի, և իրեն հրավիրեն աշխատանքի, գուցե ինքը համաձայնի:
-«Կողքի՞ն»:
-Միմիայն «կողքին», այո, որովհետև ղեկին վերադառնալը սխալ կլիներ. մեղմ ասենք:
-Իսկ ո՞ւմ «կողքին»:
-Խոսքը գնում է հրավերի և ոչ ամբիցիաների մասին: Եթե հրավեր չլինի, նա այն մարդը չէ, ես իրեն ճանաչում եմ, ինքը փորձեր չի անի վերադառնալու:
-Մի՞թե: Նախանձում եմ Ձեր լավատեսությանը: Իսկ ի՞նչ եք մտածում Տեր-Պետրոսյանի վերադարձի, «ղեկի և կողքի» մասին:
-Կարծում եմ, որ նա պայքարի մեջ է մտել լոկ ղեկի համար: Ինքն իր համար ստեղծել է այնպիսի մի իմիջ, բայց ընդամենն իր յուրայինների համար, երբ այլ դերակատարությամբ նրան չեն տեսնում:
-Չէ. ինքը նաև լավ «պապա» կլինի:
-Ինքն այդպիսին եղել է` 90-98-ին:
-Էլի կարող է:
-Ձեր կարծիքն է:
-Եվ վերջին` ամփոփիչ հարց. հնարավոր համարո՞ւմ եք Ղարաբաղյան խնդրով որևէ համաձայնագրի ստորագրում:
-Ես հնարավոր չեմ համարում որևէ պայմանագրի ստորագրում, որին համաձայն չեն լինի ղարաբաղցիները:
-Իսկ եթե ստորագրվում է մի փաստաթուղթ, որով Հայաստանը հետ է քաշվում, ու Ղարաբաղը մտնում է խաղի մե՞ջ:
-Լրիվ հնարավոր է, և շատ ճիշտ կլինի:

Զրուցեց Կարմեն ԴԱՎԹՅԱՆԸ

Մեկնաբանություններ